Język starodewicki

JĘZYK:
Starodewicki

---

Populacja L1: 0

Klasa języka: Denaskulo1

Kod trójznakowy: DAV

⠀

Uwaga na temat lingwistyki dewickiej

Badania nad językami, którymi posługiwali się Dewici, są bardzo unikalne w dziedzinie językoznawstwa historycznego. Wiele aspektów kultury dewickiej, w tym ich język, zostało stworzonych zupełnie niezależnie od innych znanych nam kultur. W związku z tym język starodewicki znacznie różni się od wszystkich swoich sąsiadów i jest klasyfikowany jako język izolowany².

Niezależnie od tego, wiele historycznych języków izolowanych jest znanych i badanych przez współczesnych lingwistów. Najważniejszą różnicą między dewickim a innymi językami jest sposób, w jaki język ewoluował w czasie. Podobnie jak inne aspekty kultury dewickiej, ich język zmieniał się i ewoluował w bardzo niewielkim stopniu w ciągu swojej długoletniej, utrwalonej na piśmie historii³.

Historyczne dewickie zapisy dzieli się zazwyczaj, nieco arbitralnie, na cztery następujące języki:

Starodewicki	Obejmuje najwcześniejsze dostępne nam dewickie materiały i wszystkie zapisy aż do zniszczenia i aneksji sąsiedniego państwa sarkickiego ok. 1000 r. p.n.e.
Średniodewicki	Obejmuje materiały dewickie napisane po 1000 r. p.n.e. i przed rozpadem państwa Dewitów około 200 roku naszej ery.
Późnodewicki	Obejmuje zapisy dewickie datowane na okres po 200 r. n.e. i przed końcem niezależności Dewitów około 1300 roku naszej ery.
Neodewicki	Obejmuje materiały w języku dewickim wyprodukowane po utracie niepodległości przez pozostałe grupy rodzimych użytkowników języka.

Dokument ten ma stanowić nowoczesne wprowadzenie do języka starodewickiego, który jest przedmiotem szczególnego zainteresowania Fundacji ze względu na liczne zapisy prowadzone w tym języku, omawiające wczesny sarkicyzm i Anomalną Grupę Kulturową Xia.

Fonologia

Ze względu na to, że język starodewicki jest językiem wymarłym, jego dokładna wymowa pozostaje nieznana. Jednak na podstawie transliteracji słów dewickich na sąsiednie języki wywnioskowano teoretyczną realizację następujących fonemów.

Samogłoski

	Przednie	Tylne
Przymknięte	i /i/	u /u/
Środkowe	e /e/	o /o/
Otwarte	a /a/	á /ɒ/

Następujące dyftongi⁴ są obecne:

	Początkowe a	Początkowe e	Początkowe i
Końcowe u	au /a͡u/	eu /e͡u/
Końcowe o	ao /a͡o/		io /i͡o/
Końcowe á		eá /e͡ɒ/	iá /i͡ɒ/
Końcowe e	ae /a͡e/
Końcowe i	ai /a͡i/

Spółgłoski

	Wargowe	Przedniojęzykowo- -dziąsłowe	Zadziąsłowe	Miękko- podniebienne	Faryngalne
Nosowe	m /m/	n /n/
Zwarte	p /p/ b /b/	t /t/ d /d/		k /k/ g /g/
Zwarte ejektywne		ṭ /tʼ/		ḳ /kʼ/
Szczelinowe	f /ɸ/	s /s/ z /z/	š /ʃ/	x /x/	h /ħ/
Aproksymanty	v /ʋ/	r /ɹ/
Boczne		l /l/

Fonotaktyka

W starodewickim obowiązują następujące zasady fonotaktyczne:

• Maksymalna sylaba to CVCC⁵
• Geminaty⁶ są dozwolone tylko dla nosówek i spółgłosek ejektywnych.
• W zbitkach spółgłoskowych nie są dozwolone spółgłoski ejektywne. Jeżeli spółgłoska łączy się z taką ejektywną, ta pierwsza jest usuwana.
• Bezdźwięczne spółgłoski zwarte nieejektywne stają się przydechowe, gdy znajdują się na końcu słowa.

Gramatyka

Rodzaje

Dość nietypowo jak na język syberyjski, starodewicki posiadał rozbudowany system rodzajów gramatycznych (lub klas nominalnych). System ten dotyczył zarówno liczby mnogiej, jak i koniugacji czasowników. W odniesieniu do grup zawierających kilka rodzajów stosowano hierarchię, aby określić, którego należy użyć w odniesieniu do całości. Grupa była zawsze określana przy użyciu "najwyższego" rodzaju, która się w niej znajdowała. Rodzaje w systemie dewickim są następujące, od najwyższej do najniższej w hierarchii:

Wiodący / Forma otwarta	Konceptualny / Forma wygłosowa	Ożywiony / Forma "A"	Nieożywiony / Forma "B"
Najczęściej używany w odniesieniu do władców, liderów, sił napędowych w świecie materialnym, a czasami także innych rzeczowników, gdy są one podmiotem zdania. Rzeczowniki te zazwyczaj, choć nie zawsze, zawierają samogłoskę otwartą (á lub a) w ostatniej sylabie.	Używany w odniesieniu do idei, pojęć religijnych, liczb i innych rzeczy, z którymi nie można wejść w fizyczną interakcję. Duża część tych rzeczowników kończy się nosówkami lub spółgłoskami zwartymi.	Używane w odniesieniu do obiektów fizycznych, które są do pewnego stopnia żywe, takich jak ludzie, zwierzęta i rośliny. Rzeczowniki te rzadko mają jednolite cechy, które odróżniają je od rzeczowników innego rodzaju.	Używane w odniesieniu do obiektów fizycznych, które nie są żywe, takich jak skały, narzędzia i różne materiały. Rzeczowniki te rzadko mają jednolite cechy, które odróżniają je od rzeczowników innego rodzaju.
Przykłady: Potniá "Właściciel niewolników" Urdal "Król"	Przykłady: Tivik "Jeden" Heug "Duch"	Przykłady: Leux "Dziecko" Hiz "Drzewo"	Przykłady: Hiázai "Język"7 Šeg "Skała"

Deklinacja rzeczowników i przymiotników

Starodewicki posiadał trzy liczby gramatyczne — pojedynczą, mnogą i, co ciekawe, neutralną lub "zerową" liczbę nieodnalezioną w żadnym innym języku z tego regionu. Jako przykład:

Pojedyncza	Mnoga	Neutralna
Ḳast	Ḳastau	Mazḳast
"Jeden owoc"	"Wiele owoców"	"Brak owoców"

Liczba pojedyncza jest zawsze nieoznaczona. Jednakże rzeczowniki w liczbie mnogiej i zerowej są oznaczane za pomocą przyrostka, który określa ich liczbę i rodzaj, podobnie jak każdy przymiotnik odnoszący się do nich. Deklinacje te są następujące:

	Wiodący	Konceptualny	Ożywiony	Nieożywiony
Pojedyncza
Mnoga	-(t)8a	-(t)in	-(t)en	(t)au
Zerowa	maz-

Dzierżawczość z kolei jest określana przez zupełnie odrębny zestaw przyrostków, które są przypisane do posiadanego i zmieniają się w zależności od rodzaju i osoby posiadającego. Jeżeli posiadanym jest rzeczownik w liczbie mnogiej, przyrostki te są dodawane po przyrostku liczby mnogiej.

	Pierwsza osoba	Druga osoba	Trzecia osoba
Pojedyncza	-fai	-lok	-sae
Mnoga	-feut	-láket	-saed
Zerowa	-šu

Ponadto istniał prosty przedrostek przymiotnikowy, á-, który mógł być użyty do przekształcenia dowolnego rzeczownika w przymiotnik. W przypadku, gdy rzeczownik przekształcany w przymiotnik sam posiada przymiotniki, są one również oznaczane przedrostkiem. Na przykład:

Rzeczownik	Przymiotnik
Kaes "góra"	Ákaes "górzysty"
Disat "trzy"	Ádisat "trzeci"

Zdrobnienia

W starodewickim istniał rzadko odnotowywany system zdrobnień. Z nielicznych zachowanych przypadków wynika, że polegał on na podwojeniu ostatniej samogłoski i ostatniej spółgłoski w rdzeniu. Ta zdrobniała forma mogła być używana albo obraźliwie (jak w "urdalal", "mały król", poświadczone jako prześmiewczy tytuł dla nieznanego obcego władcy), albo z sympatią (jak w "xaofaof", "kwiatuszek", poświadczone jako matczyne przezwisko dla córki).

Przegłos spółgłosek zwartych

Język starodewicki zawierał unikatowy dla siebie system przegłosu spółgłosek zwartych, oparty o relację pomiędzy statusem społecznym mówiącego i słuchacza. System ten nie był zwykłą allofonią, ale centralną i gramatyczną częścią języka, tak jak dowodzą tego odzwierciedlenia owego przegłosu w dewickim systemie piśmienniczym.

Dewicki przegłos spółgłosek zwartych zakładał zmianę wszystkich takich głosek na inny ich zestaw, jeśli słuchacz był z dużo wyższej bądź niższej warstwy społecznej. Te dwa "zestawy" nazywa się odpowiednio Rejestrem Wysokim i Rejestrem Niskim, w kontraście do neutralnego Rejestru Bazowego.

Rejestr Bazowy	Rejestr Wysoki	Rejestr Niski
b	p	b
d	t	d
g	k	g
p	p	b
t	ṭ	d
k	ḳ	g
ṭ	ṭ	t
ḳ	ḳ	k

Jako przykład, zdanie "król zamknął drzwi":

Hios satoku urdal

w Rejestrze Wysokim brzmiałoby:

Hios saṭoḳu urtal

a w Rejestrze Niskim następująco:

Hios sadogu urdal

Koniugacja czasowników

Koniugacja czasowników w starodewickim była nieco skomplikowana — każdy czasownik miał 50 unikalnych form w zależności od liczby, czasu, osoby i rodzaju.

W starodewickim obecne były dwa czasy: przyszły i nieprzyszły. Czas nieprzyszły był nieoznaczony, za to przyszły oznaczano w rodzajach ożywionym, konceptualnym i wiodącym poprzez przyrostek -ge. W rodzaju nieożywionym zmieniał się on na -ke.

Liczba zerowa była oznaczana w obu czasach tak samo, poprzez przedrostek maz-. W tej liczbie nie określało się żadnych informacji o rodzaju czy osobie.

Osoba w czasowniku zapisywana była poprzez użycie pierwszej spółgłoski przedrostka dołączonego do czasownika. Dla pierwszej osoby była to spółgłoska t, a dla drugiej i trzeciej po kolei x oraz s.

Samogłoska w owym przedrostku ustalana była przez zarówno osobę, jak i liczbę czasownika. W osobie pierwszej i drugiej samogłoską tą było i w liczbie pojedynczej, a w mnogiej — u. W trzeciej osobie liczby pojedynczej było to a; w trzeciej osoby liczby mnogiej — á.

Na koniec należało ustalić rodzaj, co działo się na kilka różnych sposobów. W rodzaju ożywionym w tym celu nie dołączano żadnego przedrostka w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a w pozostałych koniugacjach dołączając nieoznaczone przedrostki. W rodzaju nieożywionym dołączano nieoznaczone przedrostki, a pierwsza spółgłoska podstawowego czasownika stawała się w miarę możliwości geminatą.

W rodzaju konceptualnym na koniec przedrostka dodaje się r. Dla czasowników w rodzaju wiodącym, przedrostki są nieoznaczone, podczas gdy pierwsza samogłoska czasownika podstawowego przechodzi proces mutacji, w którym zostaje zastąpiona bardziej otwartą samogłoską. Ponieważ a i á są samogłoskami całkowicie otwartymi, nie podlegają one zmianom, podobnie jak wszystkie dyftongi.

Samogłoska podstawowa	Staje się
i	e
u	o
e	a
o	á
a	a
á	á

Pokaż pełną tabelę koniugacji czasowników

			Wiodący	Konceptualny	Ożywiony	Nieożywiony
L.poj.	Czas przyszły	Pierwsza osoba	ti-[przegłos]-ge	tir- -ge	-ge	tiC9- -ke
		Druga osoba	xi-[przegłos]-ge	xir- -ge	xi- -ge	xiC- -ke
		Trzecia osoba	sa-[przegłos]-ge	sar- -ge	sa- -ge	saC- -ke
	Nieprzyszły	Pierwsza osoba	ti-[przegłos]	tir-	[nieoznaczony]	tiC-
		Druga osoba	xi-[przegłos]	xir-	xi-	xiC-
		Trzecia osoba	sa-[przegłos]	sar-	sa-	saC-
L.mn.	Przyszły	Pierwsza osoba	tu-[przegłos]-ge	tur- -ge	tu- -ge	tuC- -ke
		Druga osoba	xu-[przegłos]-ge	xur- -ge	xu- -ge	xuC- -ke
		Trzecia osoba	so-[przegłos]-ge	sor- -ge	so- -ge	soC- -ke
	Nieprzyszły	Pierwsza osoba	tu-[przegłos]	tur-		tuC-
		Druga osoba	xu-[przegłos]	xur-	xu-	xuC-
		Trzecia osoba	sá-[przegłos]	sár-	sá-	sáC-
L.zerowa	Przyszły		maz- -ge
	Nieprzyszły		maz-

Dla zilustrowania, poniżej przedstawiono różne koniugacje czasownika nuxe ("jeść") oraz ich tłumaczenia.

Nuxe	"Ona/On zjadł/a", lub "Ona/On je"
Nuxege	"Ona/On zje"
Tinnuxeke	"Ono zje"
Maznuxe	"Nikt nie (z)jadł" lub "Nikt nie je"
Maznuxege	"Nikt nie zje/nie będzie jadł"

Składnia

Ogólny porządek zdań i wyrażeń czasownikowych w starodewickim był następujący: dopełnienie-orzeczenie-podmiot (OVS). Przymiotniki były zawsze umieszczane przed rzeczownikami, do których się odnoszą. Poniekąd z powodu całkowitego braku przypadków rzeczowników, ten szyk zdania był niezwykle sztywny, a materiały odbiegające od niego są rzadkie i zazwyczaj są to krótsze prace stworzone przez niższe klasy społeczne.

Warto zauważyć, że gdy mowa o rzeczowniku należącym do rodzaju wiodącego, za brak szacunku uznawano umieszczenie go na jakiejkolwiek pozycji w zdaniu obok podmiotu, aby zachować jego władzę. Znajduje to odzwierciedlenie w sposobie, w jaki Dewici opisują zarówno osoby lub siły rodzaju wiodącego, które aprobują, jak i te, których nie aprobują.

Starodewicki całkowicie pozbawiony był jakiejkolwiek formy kopuli¹⁰. Aby stwierdzić równoważność między dwoma rzeczownikami, mówca po prostu umieszczał jeden z nich jako obiekt, a drugi jako podmiot zdania. Ponieważ nie niesie to ze sobą informacji o czasie, wszelkie zmiany tej relacji w czasie muszą być określone za pomocą dodatkowego zdania.

W starodewickim używano wyrażeń przyimkowych. Zazwyczaj były one umieszczane przed podmiotem, podobnie jak przymiotniki.

Słownictwo

Zaimki

	Wiodący	Konceptualny	Ożywiony	Nieożywiony
Pierwsza osoba l.poj.	tai	nau	tau
Druga osoba l.poj.	ṭaḳá	namḳa	tuza
Trzecia osoba l.poj.	tintau	naxiá	taniá	surau
Pierwsza osoba l.mn.	taiai	xunau	xutá
Druga osoba l.mn.	ḳuṭa	xunma	xuxe
Trzecia osoba l.mn.	tixtiá	naxau	taosa	suxrau
Zerowa	mazšu

Zaimek zerowy był używany przede wszystkim w odniesieniu do rzeczowników, których mówca nie znał. Było to szczególnie przydatne przy formułowaniu pytań, chociaż ograniczający charakter zaimka oznaczał, że starodewickie pytania akceptowały tylko rzeczowniki jako odpowiedzi, a pytania były zawsze sformułowane odpowiednio do tego ograniczenia. Na przykład:

Mazšu xinuxe tuza?

Co zjadłeś?¹¹

Zaimki wskazujące¹² tworzone były poprzed dodanie wskazującego przyrostka -ne na końcu dowolnego istniejącego zaimka.

Rzeczowniki

Ṭao	Ludzka ofiara
Giáh	Osoba
Raex	Ofiara religijna
Teá	Bestia, drapieżnik
Reg	Ptak
Mašai	Krew
Kae	Ciało
Adv	Księga
Xiábbeá	Granica
Peuv	Brąz
Laohor	Przyczyna, fakt, powód
Leux	Dziecko
Neuh	Obywatel
Pádn	Miasto
Daev	Dewa
Hezhum	Spustoszenie, zniszczenie
Vaduk	Władza, suwerenność
Hios	Drzwi
Aiktue	Duże państwo, imperium13
Xaehn	Koniec
Dauhk	Ogień
Xaof	Kwiat
Ḳast	Owoc
Peá	Bóg, bóstwo
Zeu	Trawa
Ṭaulo	Grób
Teán	Głowa
Taef	Serce
Vaon	Dom
Kiáth	Koń
Urdal	Król, władca
Ner	Brak
Maopt	Liść
Fiáb	Życie
Kifenn	Tęsknota
Kaes	Góra
Saro	Księżyc
Tivik	Jeden
Aidr	Pałac
Aok	Miejsce
Kao	Rzeka
Baox	Droga
Iohk	Droga
Nelk	Sarkita
Ḳun	Niewolnik
Deág	Żołnierz
Heug	Duch, pomniejsze bóstwo
Geát	Kamień
Daošre	Złodziej, intruz
Hiázai	Język
Hisp	Drzewo
Tiálḳ	Wojna
Ṭeukm	Broń
Aint	Rana
Ba	Gniew
Vam	Matka
Bá	Ojciec

Czasowniki

Tiḳá	Wojować
Tema	Być w stanie coś zrobić
Paba	Gniewać się
Pove	Nazywać, mianować
Toku	Zamykać
Dáṭe	Dowodzić
Mauš	Pokrywać krwią
Hele	Ochładzać
Tuṭá	Ciąć
Hezu	Niszczyć
Musu	Umierać
Tiha	Robić
Nuxe	Jeść
Ḳofá	Zniewalać
Pone	Wiedzieć
Duhau	Podpalać
Xáṭe	Maszerować (w kontekście armii)
Giho	Zmusić, sprawić (że ktoś coś zrobi)
Báli	Otwierać
Ḳefe	Umieszczać
Naḳa	Rządzić
Ganu	Ustawiać, zaznaczać
Raxka	Składać w ofierze
Gusá	Wysyłać
Hizá	Mówić
Ṭofi	Dźgać, uderzać

Przymiotniki

Iárx	Czarny
Tairx	Niebieski
Liomao	Daleki
Murx	Zielony
Beulae	Stary, starożytny
Ḳuešae	Prawdziwy
Vihe	Błyszczący
Aifš	Wysoki, wielki, wspaniały
Baih	Słaby
Taiš	Biały

Funktory

Ṭá	W, na
Mašeza	Ale, jednakże
Iob	Więcej, bardziej
Šue	Najbardziej
Meš	Nie, żaden, nic
Eá	W stronę (czegoś)
Maixe	Tutaj
Kut	Z

System pisemny

System piśmiennictwa w starodewickim był abugidą¹⁴, pisany od góry do dołu, od lewej do prawej. Wynika to z faktu, że pismo to pierwotnie rozwijało się jako metoda pisania na drzewach, choć ze względu na ich organiczny charakter niewiele inskrypcji w tym medium jest dostępnych do współczesnych badań.

Zapis spółgłosek

Spółgłoski w każdym słowie zaznaczane są w pionowej linii od góry do dołu. Słowa natomiast oddzielane są specjalnym separatorem.

Separator słów

Poniżej znajduje się lista wszystkich liter oznaczających spółgłoski, wraz z ich odpowiednikami w alfabecie łacińskim.

Zapis samogłosek

Samogłoski zapisywano za pomocą trzech różnych symboli, z których każdy reprezentował stopień otwartości samogłoski. Symbole te mogły być umieszczone po obu stronach spółgłoski zależnie od tego, czy samogłoska była bardziej przednia, czy tylna. Taki system pozwalał na łatwe rozróżnienie wszystkich 6 podstawowych samogłosek starodewickiego.

W przypadku wyrazów zaczynających się samogłoską, zapisywało się ją na separatorze poprzedzającym słowo.

Aby zapisać dyftongi, dwa znaki samogłoskowe łączono graficznie w jeden. Jeśli oba znajdowały się po tej samej stronie linii spółgłosek, odbywało się to bez większych modyfikacji. Gdy jednak były one po dwóch różnych stronach, pomiędzy nimi rozciągał się poziomy łącznik.

Jeśli następna spółgłoska była wygłosem sylaby, wówczas znak drugiej samogłoski zajmował miejsce normalnie zajmowane przez samogłoskę spółgłoski nagłosowej. Jeżeli następująca po niej spółgłoska jest nagłosem osobnej sylaby, jest ona przesuwana w dół.

System liczbowy

Dewickie uwielbienie liczb pierwszych, szczególnie siódemki, rozciągało się na system liczbowy używany w ich języku. Pomimo tego, że większość badaczy zgadza się co do tego, że opisany tu system nie był tym używanym przez większośc populacji¹⁵, był on najprawdopodobniej tym używanym w dokumentacji i dialekcie klas wyższych, więc jest to jedyny starodewicki system liczbowy, którego zapisy zachowały się.

Starodewicki system liczbowy był w stanie opisać dowolną liczbę naturalną oprócz 1 i oparty był o rozkład na czynniki pierwsze¹⁶. Wynika z tego, że Dewici byli pierwszymi znanymi odkrywcami podstawowego twierdzenia arytmetyki, wyprzedzając "Elementy" Euklidesa o co najmniej 1300 lat.

Ponieważ istnieje nieskończona liczba liczb pierwszych, w starodewickim istniał podsystem umożliwiający opisanie pozycji danej liczby pierwszej na liście liczb pierwszych. Podsystem ten był septymalny (siódemkowy), chociaż 4 i 6 były reprezentowane za pomocą ich czynników pierwszych, a nie unikalnych cyfr, a ostatnia liczba była zawsze cyfrą, a nie dowolną liczbą septymalną. Ogólny system numeryczny starożytnych Dewitów wykorzystywał 7 cyfr do reprezentowania pierwszych 7 liczb pierwszych, a pozostałe były tworzone przy użyciu podsystemu septymalnego. Liczby pierwsze nie mieszczące się w pierwszych 7 wyróżniają się tym, że są zapisywane od lewej do prawej, a nie od góry do dołu, jak reszta pisma dewickiego.

Dewici prawdopodobnie nie uważali 1 za liczbę - choć istniało słowo oznaczające tę liczbę, nie istniała cyfra o tej wartości. W rzadkich przypadkach, gdy 1 występuje w zachowanej matematyce dewickiej, słowo to jest zapisywane za pomocą zwykłej ortografii, a nie przedstawiane liczbowo.

Poniżej znajduje się lista cyfr dewickich.

Poniżej znajdują się przykłady różnych poświadczonych liczb zapisanych tym systemem. Uwaga: ponieważ liczby są wyrażane przez mnożenie czynników pierwszych, kolejność zapisywania cyfr od góry do dołu jest bez znaczenia¹⁷. Kolejność ma znaczenie tylko wtedy, gdy liczby pierwsze są zapisywane przy użyciu podsystemu septymalnego.

Liczba (cyfry arabskie)	Liczba (cyfry dewickie)	Wymowa dewicka	Dosłowne tłumaczenie
55		Lok kafšan kut	Pięć z jedenaście
141		Tu átu mán kut	Trzy z trzecią dwójką
9032		Mán mán kut mán kut átu tu kut tu kut xafak kut	Dwa z dwa z dwa z trzy-z-trzy-z-trzy-z siedemnaście

Przykładowy tekst

Tekst znaleziony na pustym grobowcu Duvtaena, uważanego za dewickiego generała, pochodzącego z okresu rozbicia cywilizacji Dewitów.

Pokaż tekst oryginalny

Ádaevavaon deág tai. Ṭeukmsae tai. Duvtaen tai. Ápádnfeut leux xipove tai.

Tiálḳ eá tai sagosá pádnfeut. Teátenen tihazu¹⁸. Komitenen tiḳáfá.

Tiálḳ ṭá timosu tai. Maixe ṭaulofai sákefe deágenfai. Daošre saṭáfige ápádnfeut ba.

Jestem żołnierzem Dewonu. Jestem jego bronią. Jestem Duvtaen. Jestem nazywany (przez ciebie) Dzieckiem naszego Miasta.

Nasze miasto wysłało mnie na wojnę. Zniszczyłem wiele¹⁹ bestii. Zniewoliłem wielu Komisów²⁰.

Zginąłem na wojnie. Moi żołnierze postawili tu mój grób. Gniew naszego miasta uderzy w każdego intruza.

Footnotes

1. Język jest w pełni nieanomalny.

2. Język, który nie ma potwierdzonych związków z żadnym innym językiem, np. baskijski, sumeryjski i elamicki.

3. Około 3000 lat w momencie pisania tego dokumentu.

4. Płynne przejścia z jednej samogłoski na drugą.

5. Spółgłoska - samogłoska - spółgłoska - spółgłoska.

6. Wymawianie spółgłoski dłużej niż normalnie; w języku starodewickim, mniej więcej dwa razy dłużej.

7. Rdzeń Hiázaifeut, dosłownie "Nasz język", którym Dewici określali swój własny język.

8. Litera t jest wstawiana tylko wtedy, gdy przyrostek jest dodawany po samogłosce.

9. C — "Consonant"; odpowiednia spółgłoska

10. W języku polskim czasownik "być".

11. Bardziej dosłownie: "Zjadłeś [coś zerowego]?".

12. Polskie "to", "tamto", "tamten", etc.

13. W przeciwieństwie do małych, zdecentralizowanych państw, takich jak liczne miasta-państwa, które istniały w okresach rozbicia dewickiego. Niekoniecznie odnosi się do wszystkich państw, które są uważane za imperia we współczesnym znaczeniu tego słowa.

14. Pismo alfabetyczno-sylabiczne; system, w którym spółgłoski i samogłoski są zapisywane jako jedna całość, przy czym zapis samogłosek jest drugorzędny, np. pismo etiopskie, pismo bramińskie.

15. Pogląd ten wspiera niewiarygodne skomplikowanie systemu, jak również wiele podstawowych błędów numerycznych znalezionych w tekstach pochodząchych z niższych klas. Sugeruje to, że osoby, które je napisały, nie były w pełni z nim zaznajomione.

16. Proces, przez który każda liczba złożona może być opisana jako produkt unikatowego zestawu liczb pierwszych.

17. Mimo to istniała ogólna tendencja do zapisywania czynników w kolejności rosnącej, przy czym górny był najmniejszy, a dolny największy.

18. Ze względu na to, że czasownik jest w pierwszej osobie, w tym zdaniu zrezygnowano z zaimka pierwszoosobowego. Jest to cecha, która okazjonalnie pojawia się w pismach starodewickich.

19. "Wiele" jest tu użyte w celu odzwierciedlenia reduplikacji przyrostka liczby mnogiej, który przypuszczalnie miał to samo znaczenie.

20. Przypuszczalnie chodzi o Adytów.